Τα προβιοτικά ως ασπίδα προστασίας έναντι των παρενεργειών της αντιβίωσης.Γιατί χρειαζόμαστε τα προβιοτικά;

Τι είναι τα προβιοτικά;

Με τον όρο προβιοτικά, αναφερόμαστε σε ζωντανούς μικροοργανισμούς, παρόμοιους με αυτούς που φυσιολογικά «κατοικούν» στο σώμα μας. Τα προβιοτικά υπάρχουν σε ορισμένα τρόφιμα, όπως τα γιαούρτια, αλλά και σε συμπληρώματα διατροφής (προϊόντα ειδικής διατροφής). Τα πιο γνωστά προβιοτικά είναι οι λακτοβάκιλλοι (ή γαλακτικά βακτήρια) και τα μπιφιδοβακτήρια.











Γιατί χρειαζόμαστε τα προβιοτικά;

Είναι γενικά γνωστή η ωφέλιμη δράση των προβιοτικών, η οποία οφείλεται κυρίως στην ανάπτυξη των «καλών» βακτηρίων που αποικούν στον οργανισμό μας. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα λεγόμενα «καλά» βακτήρια είναι συνδεδεμένα με την γενική υγεία και την ευεξία του οργανισμού μας. Αν υπάρξει κάποια μείωση στον αριθμό των «καλών» βακτηρίων στο έντερό μας, τότε κινδυνεύουμε να διαταραχθεί η ομαλή λειτουργία του πεπτικού μας συστήματος.

Η προαναφερόμενη μείωση των «καλών» βακτηρίων στο έντερό μας, μπορεί για παράδειγμα να συμβεί μετά από μία θεραπεία με αντιβιοτικά. Γιατί αυτό; Τα αντιβιοτικά είναι ισχυρές χημικές ουσίες που καταστρέφουν πολλά είδη μικροοργανισμών, όπως είναι τα βακτηρίδια. Επίσης εμποδίζουν την αναπαραγωγή τους και την ανάπτυξή τους. Τα αντιβιοτικά παρόλο που έχουν ως στόχο τη καταπολέμηση κάποιου βλαβερού μικροβίου, καταστρέφουν παράλληλα και τη χλωρίδα του εντέρου μας.
Αυτό έχει ως λογικό επακόλουθο, να μην μπορούν να βακτήρια του εντέρου μας να μας προστατέψουν από διάφορες λοιμώξεις. Μάλιστα θα χρειαστούν πολλές βδομάδες ώστε να αποκατασταθεί εξολοκλήρου η χλωρίδα του εντέρου μας, μετά τη χρήση ενός αντιβιοτικού.

Γιατί μαζί με την αντιβίωση πρέπει να παίρνω και προβιοτικά;

Εκτός από τα παραπάνω η χρήση αντιβιοτικών επιδρά στο μεταβολισμό των λιπαρών οξέων, των υδατανθράκων, των χολικών αλάτων και παράλληλα διαταράσσει την ισορροπία της μικροχλωρίδας του γαστρεντερικού σωλήνα. Τα αντιβιοτικά ενώ χορηγούνται για να καταπολεμηθούν κάποιοι πολύ βλαβεροί μικροοργανισμοί, καταστρέφουν παράλληλα και τους ωφέλιμους μικροοργανισμούς. Η μείωση τώρα του πληθυσμού των φιλικών μικροοργανισμών, ευνοεί την επικράτηση των παθογόνων βακτηρίων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία φλεγμονών στο έντερο, γενικότερες διαταραχές στη λειτουργία του εντέρου και διάρροια(1).

Συνέπειες της αντιβίωσης που προλαμβάνουν τα προβιοτικά

Η πιο συνήθης παρενέργεια της θεραπείας με αντιβιοτικά είναι η διάρροια(3). Η διάρροια παρουσιάζεται κατά την περίοδο χορήγησης αντιβίωσης ή ακόμα και πολλές ημέρες μετά. Μάλιστα θεωρείται ιδιαίτερα συχνή, αφού προσβάλλει 1 στα 5 άτομα που λαμβάνουν αντιβίωση και μπορεί να γίνει ιδιαίτερα απειλητική όταν παρατείνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, ειδικά στα παιδιά και στους ηλικιωμένους ανθρώπους.
Στον αντίποδα τώρα τα προβιοτικά, μπορούν αναμφισβήτητα να προλάβουν και να αντιμετωπίσουν σχεδόν όλες τις προκαλούμενες από αντιβίωση διάρροιες. Είναι αυτά που σαν στρατιώτες ανταγωνίζονται με τους όλους τους παθογόνους μικροοργανισμούς και εμποδίζουν την ανάπτυξη των «κακών» βακτηρίων. Αυτό το καταφέρνουν γιατί παράγουν και «αντιμικροβιακές» ουσίες.

Πολυάριθμες είναι οι μελέτες που έχουν δείξει πως η χρήση προβιοτικών, οδηγεί σε μείωση του κινδύνου εμφάνισης διάρροιας λόγω της λήψης αντιβίωσης. Μία άλλη μελέτη τώρα που συμπεριέλαβε και ανέλυσε 25 διαφορετικές έρευνες με συμμετέχοντες πάνω από 2800 άτομα, κατέληξε στο συμπέρασμα πως η χρήση προβιοτικών έχει πολύ θετικά αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, φαίνεται πως η χρήση των Lactobacillus GG, Saccharomyces boulardii ή ακόμα και η μίξη διάφορων προβιοτικών, είναι η πιο αποτελεσματική προσέγγιση στην αντιμετώπιση της διάρροιας. Τέλος σε μία άλλη μελέτη αποδείχθηκε ότι, τα προβιοτικά L.bulgaricus & L.acidophilus, μειώνουν τη διάρροια που οφείλεται σε αντιβίωση κατά 52%.

Συμπερασματικά λοιπόν, η χορήγησή τους αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της αντιβιοτικής θεραπείας, αφού για την αποκατάσταση της ισορροπίας της εντερικής χλωρίδας, μπορούν να περάσουν ακόμη και μήνες! Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονίσουμε πως για να είναι αποτελεσματική η λήψη τους, πρέπει να λαμβάνονται διαφορετική ώρα εντός της ημέρας από την ώρα λήψης της αντιβίωσης. Αυτό γιατί αν η λήψη τους λάβει χώρα την ίδια χρονική στιγμή με τη λήψη της αντιβίωσης, το αποτέλεσμα θα είναι η αντιβίωση να σκοτώσει τα προβιοτικά και αυτά να μην φτάσουν ποτέ στο προορισμό τους που είναι το έντερό μας.

Ποια προβιοτικά είναι τα καλύτερα;

Σε αυτό το σημείο χρειάζεται προσοχή! Πρώτον, προβιοτικά με λιγότερα από 5 δισεκατομμύρια μικροοργανισμούς, είναι αποδεδειγμένα αδύναμα και δεν προσφέρουν κανένα όφελος στον οργανισμό. Γιατί; Είναι πολύ απλό! Γιατί αν λάβετε προβιοτικά σε μικρή ποσότητα, όντας ζωντανοί οργανισμοί, θα καταστραφούν πριν φτάσουν στο έντερό σας.
Θα φτάσει μία πολύ μικρή ποσότητα και δεν θα κάνει απολύτως τίποτα.
Επιλέγουμε λοιπόν σκευάσματα με πάνω από 5 δισεκατομμύρια μικροοργανισμούς.
Δεύτερον, προτιμούμε να λαμβάνουμε προβιοτικά με μίξη μικροοργανισμών. Αυτό γιατί όταν λαμβάνουμε μία κάψουλα με 6-7 διαφορετικά είδη ωφέλιμων βακτηρίων, καλύπτουμε ένα μεγάλο φάσμα των αντιβιώσεων που υπάρχουν. Αν λάβουμε κάποιο προβιοτικό με 1 ή 2 κατηγορίες βακτηρίων υπάρχει περίπτωση να μην έχουμε και κανένα όφελος.
Προσοχή λοιπόν και στο πίνακα συστατικών των προβιοτικών, ώστε να σιγουρευτούμε ότι περιέχει τουλάχιστον 6-7 διαφορετικές κατηγορίες ωφέλιμων μικροοργανισμών.

Πιο ειδικά τώρα, κάποια πολύ σημαντικά στελέχη ωφέλιμων βακτηρίων που πρέπει να προτιμήσετε είναι το Lactobacillus rhamnosus, το οποίο ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και βοηθά ιδιαίτερα ενάντια στους ιούς που προκαλούν διάρροιες (rotavirus) και γαστρεντερίτιδες. Το Bifidobacterium longum, το οποίο είναι το πιο σημαντικό προβιοτικό που βρίσκεται στο έντερο των βρεφών και είναι αποτελεσματικό στη θεραπεία της οξείας διάρροιας.
Το Bacillus Subtillis, που είναι ένα από τα πιο μελετημένα στελέχη και βοηθά στην εξισορρόπηση της εντερικής χλωρίδας. Το Lactobacillus acidophilus(2) που θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους μικροοργανισμούς που βρίσκονται στο λεπτό έντερο.
Το Bifidobacterium breve, το οποίο έχει αποδειχθεί ότι καταστέλλει την ανάπτυξη των βακτηρίων που προκαλούν το έλκος.
Το Lactobacillus casei(2), που έχει αποδειχθεί η χρησιμότητά του στη θεραπεία της διάρροιας που προκαλείται από αντιβιοτικά και ιούς και τέλος το πολύ σημαντικό Lactobacillus plantarum, το οποίο είναι ένα βακτήριο φυτικής προέλευσης και μελετάται συστηματικά για την αποτελεσματικότητά του ενάντια σε αλλεργίες, καρκίνους και το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα με τα αντιβιοτικά;

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, μπορούμε να πούμε ότι γίνεται αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών. Είναι μάλιστα ανησυχητικό το γεγονός ότι, η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση, σε ολόκληρη την Ευρώπη, στην κατανάλωση αντιβιοτικών. Είναι ενδεικτικό ότι, το 2009, το 40% του ελληνικού πληθυσμού πήρε αντιβιοτικά (το 2007 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 25%). Η κατάχρηση στη χορήγηση αντιβίωσης, είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία των πιο ανθεκτικών μικροβίων σε όλη την Ευρώπη.


Βιβλιογραφία:

1. Bartlett J.G. (2002)Clinical practice: Antibiotic associated diarrhoea. N Engl J Med 346: 334–339.
2. Beaussoleil M., Fortier N., Guenette S., L’Ecuyer A., Savoie M., Franco M., et al. (2007)Effect of a fermented milk combining Lactobacillus acidophilus Cl1285 and Lactobacillus casei in the prevention of antibiotic-associated diarrhea: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Can J Gastroenterol21: 732–736.
3. Beniwal R.S., Arena V.C., Thomas L., Narla S., Imperiale T.F., Chaudhry R.A., et al. (2003)A randomized trial of yogurt for prevention of antibiotic-associated diarrhea. Dig Dis Sci 48: 2077–2082.
4. Borriello S.P., Hammes W.P., Holzapfel W., Marteau P., Schrezenmeir J., Vaara M., et al. (2003)Safety of probiotics that contain lactobacilli or bifidobacteria. Clin Infect Dis 36: 775–780.
5. Graul T., Cain A.M., Karpa K.D. (2009)Lactobacillus and bifidobacteria combinations: A strategy to reduce hospital-acquired Clostridium difficile diarrhea incidence and mortality. Med Hypotheses 73: 194–198.




To παρόν άρθρο επιμελήθηκε η ιατρός Πνευμονολόγος Παρανόμου Γεωργία για το Winners Seminars Group