Τα Βακτηρια της Ουλιτιδας Μπορει να Προκαλεσουν Νοσο Alzheimer

Η κακή στοματική υγιεινή αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τη νόσο Alzheimer. Δεν είναι ωστόσο ακόμα γνωστό αν η ουλίτιδα προκαλεί τη νόσο ή είναι συνέπεια της τελευταίας, καθώς αρκετοί ασθενείς με άνοια παραμελούν τη στοματική τους υγιεινή. Σήμερα, μία έρευνα επιβεβαιώνει ότι τα βακτήρια που ενοχοποιούνται για την ουλίτιδα βρίσκονται επίσης στον εγκέφαλο των ασθενών με νόσο Alzheimer και όχι μόνο στη στοματική τους κοιλότητα. Η έρευνα διαπίστωσε ακόμη ότι στα ποντίκια, τα βακτήρια μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στον εγκέφαλο που ομοιάζουν με τη νόσο Alzheimer.

Τα ευρήματα της μελέτης προστίθενται στις παρατηρήσεις προηγουμένων ερευνών που είχαν δείξει ότι οι μικροβιακές λοιμώξεις μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο στη νόσο Alzheimer. Ωστόσο, ακόμα και οι επιστήμονες που υποστηρίζουν την παραπάνω σχέση δεν έχουν πειστεί ακόμα ότι το βακτήριο Porphyromonas gingivalis, δηλαδή αυτό που παρατηρήθηκε στην έρευνα, μπορεί να προκαλεί τη νόσο. «Σίγουρα το μικρόβιο αποτελεί έναν από τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της νόσου, ωστόσο δεν πιστεύω ότι μπορεί μόνο του να προκαλέσει νόσο Alzheimer», είπε ο Ρόμπερτ Μουάρ από το Γενικό Νοσοκομείο της Μασσαχουσέτης στη Βοστόνη. Προηγούμενες έρευνες του ίδιου είχαν δείξει ότι η πρωτεΐνη του β-αμυλοειδούς που σχηματίζει πλάκες στον εγκέφαλο των ασθενών με νόσο Alzheimer, αποτελεί μία προστατευτική απόκριση ενάντια στα μικρόβια.

Η νέα έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Science Advances, χρηματοδοτήθηκε από μία εταιρία βιοτεχνολογίας στην Καλιφόρνια. Ο Στίβεν Ντόμινι, ένας από τους ιδρυτές της εταιρίας είχε διατυπώσει την ιδέα ότι η νόσος Alzheimer μπορεί να έχει λοιμώδη αίτια για πρώτη φορά το 1990. Εκείνη την εποχή, εργαζόταν σε μία κλινική για ασθενείς με HIV στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Ορισμένοι ασθενείς είχαν παρουσιάσει σχετιζόμενη με τον HIV άνοια, η οποία όμως υποχωρούσε μετά τη χορήγηση αντιιικών φαρμάκων. Ο Ντόμινι είχε ξεκινήσει εκείνη την εποχή μία άλλη έρευνα όπου προσπαθούσε να βρει το βακτήριο P. gingivalis στους εγκεφαλικούς ιστούς ασθενών με νόσο Alzheimer που είχαν καταλήξει. Αφού το εγχείρημά του στέφθηκε με επιτυχία, ξεκίνησε την εταιρία βιοτεχνολογίας Cortexyme με τον Κέισι Λίντς, ο οποίος είχε μελετήσει επίσης τη νόσο Alzheimer.

Συνεργαζόμενη με εργαστήρια από την Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία, η ομάδα της παραπάνω εταιρίας κατάφερε να διαπιστώσει την παρουσία του P. gingivalis στους εγκεφάλους των ασθενών με νόσο Alzheimer μετά θάνατον. Οι ομάδες παρατήρησαν επίσης ότι υπήρχε μικροβιακό DNA στο νωτιαίο μυελό ζωντανών εθελοντών. Σε περισσότερο από το 90% των 50 εγκεφάλων από ασθενείς με νόσο Alzheimer, παρατήρησαν επίσης τοξικά ένζυμα από τα βακτήρια που λέγονται «gingipains». Οι εγκέφαλοι με τα ένζυμα αυτά είχαν υψηλότερες ποσότητες της πρωτεΐνης ταυ και της ουβικουιτίνης, οι οποίες σχετίζονται με τη νόσο Alzheimer. Ακόμα και στους εγκεφάλους της ομάδας ελέγχου των 50 ασθενών που είχαν καταλήξει, παρατηρήθκαν επίσης χαμηλά ποσοστά gingipains και των παραπάνω πρωτεϊνών, αν και δεν είχαν άνοια. Το εύρημα αυτό έχει σημασία, σύμφωνα με τον Λίντς, καθώς «είναι λογικό οι ουσίες αυτές να εμφανίζονται πριν την εμφάνιση της νόσου σε μικρές ποσότητες».

Για να εξερευνήσουν αν τα βακτήρια προκαλούν τη νόσο, οι ερευνητές εισήγαγαν στα ούλα υγιών ποντικών το P. gingivalis για 6 εβδομάδες μέχρι να εμφανιστεί λοίμωξη. Στη συνέχεια κατάφεραν να ανιχνεύσουν τα βακτήρια στους εγκεφάλους των ποντικών, μαζί με υψηλά επίπεδα β-αμυλοειδούς και κατεστραμμένους νευρώνες. Στο εργαστήριο, τα gingipains προκαλούσαν βλάβες στην πρωτεΐνη ταυ, η οποία σχηματίζει νευροϊνιδικά πλέγματα στους ασθενείς με νόσο Alzheimer. Στον εγκέφαλο, οι βλάβες της πρωτεΐνης αυτής, ενισχύουν το σχηματισμό νευροϊνιδικών πλεγμάτων.

Η χορήγηση ενός φαρμάκου που δεσμεύει τα gingipains, απομάκρυνε το P. gingivalis από τον εγκέφαλο πιο αποτελεσματικά σε σχέση με ένα κοινό αντιβιοτικό και μείωσε την παραγωγή β-αμυλοειδούς καθώς και το νευροεκφυλισμό. Η στόχευση των gingipains αποκλείει την τροφοδότηση των βακτηρίων με θρεπτικές ουσίες και άλλα μόρια μέσω του ενζύμου, είπε ο Ντόμινι. Σε πρώιμες δοκιμές με ανθρώπους εθελοντές, ένα παρόμοιο φάρμακο βελτίωσε τις γνωστικές λειτουργίες και ήταν ασφαλές, είπε η εταιρία. Στις πρώτες αυτές δοκιμές είχαν λάβει μέρος 9 ασθενείς με νόσο Alzheimer, ωστόσο οι επόμενες μελέτες θα έχουν μεγαλύτερο μέγεθος.

Αν και η έρευνα δείχνει ότι μπορεί να υπάρχει σχέση αιτίας-αποτελέσματος, ο Ντόμινι δήλωσε ότι υπάρχει πιθανότητα «το P. gingivalis να προκαλεί νόσο Alzheimer». Οι επιστήμονες αναφέρουν επίσης μία μελέτη από το PLOS ONE τον Οκτώβριο του 2018, η οποία επίσης έδειξε ότι η ουλίτιδα του P. gingivalis μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση πλακών β-αμυλοειδούς και νευροεκφυλισμό στους εγκεφάλους των ποντικών.

Η έρευνα της Cortexyme είναι «η μεγαλύτερη έρευνα που έχει γίνει μέχρι σήμερα» για να εξετάσει την παρουσία του P. gingivalis στον εγκέφαλο των ασθενών με νόσο Alzheimer και «έχει διεξαχθεί με μεγάλη προσοχή και ακρίβεια», είπε ο νευρολόγος Τζέιμς Νομπλ ο οποίος είχε μελετήσει τη σύνδεση μεταξύ της περιοδοντικής νόσου και της νόσου Alzheimer. «Η θεωρία αυτή είναι ασυνήθιστη, ωστόσο φαίνεται ότι έχει βάση».

Στο παρελθόν έχουν ανευρεθεί και άλλα παθογόνα στους ασθενείς με νόσο Alzheimer, μεταξύ των οποίων τα βακτήρια σπειροχαίτες, που προκαλούν νόσο του Lyme και ορισμένα είδη ερπητοϊών. Ο Μουάρ και ο Ρούντολφ Τάνζι από το MGH έδειξαν ότι το β-αμυλοειδές στον εγκέφαλο προστατεύει τα ποντίκια από τις βακτηριακές και της ιογενείς λοιμώξεις παγιδεύοντας τους εισβολείς. Η ανεξέλεγκτη αυτή απόκριση ωστόσο μπορεί να οδηγήσει στο σχηματισμό των χαρακτηριστικών αμυλοειδών πλακών της νόσου.

Ο Μουάρ πιστεύει ότι το P. gingivalis είναι ένα από τα πολλά παθογόνα που συμβάλλουν στη συσσώρευση πλακών β-αμυλοειδούς και τη νευροφλεγμονή. Δεν μπορεί ωστόσο να πει με βεβαιότητα αν το βακτήριο ή κάποια τοξίνη του προκαλεί άμεσα νόσο Alzheimer. Αυτό αποδίδεται εν μέρει στο γεγονός ότι πρόσφατες έρευνες που εξέτασαν τη σύνδεση μεταξύ περιοδοντικής νόσου και νόσου Alzheimer δεν κατάφεραν πάντοτε να διαπιστώσουν σύνδεση.

Ο Χάουαρντ Φίλλιτ, ένας νευροεπιστήμονας από το Alzheimer’s Drug Discovery Foundation στη Νέα Υόρκη, δήλωσε εντυπωσιασμένος από τα αποτελέσματα της έρευνας. «Έκαναν πολλά διαφορετικά πειράματα για να αποδείξουν ότι τα gingipains αποτελούν στόχο της φαρμακευτικής αγωγής για τη νόσο Alzheimer», είπε. «Σίγουρα έχει ενδιαφέρον να εξερευνηθεί περισσότερο αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης της νόσου».

Αν τα ευρήματα επιβεβαιωθούν, αυτό προφανώς δεν θα σημαίνει ότι το 50% του πληθυσμού που έχει ουλίτιδα θα παρουσιάσει νόσο Alzheimer. Ωστόσο, όπως δήλωσαν οι ερευνητές, «αν είστε υγιείς και θέλετε να ελαχιστοποιήσετε τις πιθανότητές σας εξαλείφοντας τους παράγοντες κινδύνου, βουρτσίζετε τακτικά τα δόντια σας».

Βιβλιογραφία: Sciencemag

πηγή.pathologia.eu