Ο ρόλος των συμπληρωμάτων διατροφής και πόσο αναγκαία είναι για τον οργανισμό μας

Όλοι προσπαθούμε να τρώμε σωστά και να γυμναζόμαστε. Αλλά δεν είναι εύκολο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει να τρώμε 5 έως 9 μερίδες φρούτων και λαχανικών κάθε μέρα. Ωστόσο, πολλοί ειδικοί ανησυχούν ότι ακόμα και τα φρούτα και τα λαχανικά που αγοράζουμε στα καταστήματα σήμερα, δεν είναι τόσο θρεπτικά όσο ήταν στο παρελθόν. Με το φορτωμένο πρόγραμμά μας και τις πολλές δραστηριότητές μας, το 75% από εμάς δεν καταναλώνουμε αρκετά από τις προτεινόμενες ποσότητες, δημιουργώντας ένα κενό μεταξύ αυτού που τρώμε και αυτού που χρειαζόμαστε. Ακόμα και όταν τα γεύματά μας περιλαμβάνουν φρούτα και λαχανικά, συχνά δεν είναι η ποικιλία που θα υποστηρίξει σωστά την υγεία μας.

Τί μπορώ να κάνω; Να προτιμήσω ένα συμπλήρωμα διατροφής

Τι είναι τα συμπληρώματα διατροφής;

Τα συμπληρώματα διατροφής είναι ειδικά προϊόντα τα οποία περιέχουν μεμονωμένα ή συνδυαζόμενα συστατικά και ουσίες, που στη "φυσική τους μορφή", εμπεριέχονται σε διάφορες τροφές ή φυτά. Τα προϊόντα αυτά, αφού υποστούν την κατάλληλη επεξεργασία για να πάρουν την τελική τους μορφή, με την οποία διατίθεται στην κατανάλωση, χρησιμοποιούνται για τη συμπλήρωση της διατροφής, εφόσον οι ανάγκες του συγκεκριμένου ατόμου είναι μεγαλύτερες από αυτές που μπορεί να καλύψει μία "φυσιολογική" διατροφή, Α. Ιατ. Εταιρία, 1994. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, τα συμπληρώματα απλά συμπληρώνουν τη διατροφή μας, δεν αντικαθιστούν τις τροφές, δεν αποτελούν υποκατάστατό τους και δεν έχουν "μαγικές", θεραπευτικές ή άλλες, ιδιότητες

Τα συμπληρώματα μπορούν να βοηθήσουν στην αναπλήρωση των κενών στη διατροφή μας, φροντίζοντας ώστε το σώμα μας να πάρει τη σωστή σειρά θρεπτικών συστατικών στις κατάλληλες ποσότητες. Τα συμπληρώματα διατροφής ταιριάζουν ακόμη και στα πιο πολυάσχολα προγράμματα, με ευκολία.


Θέλουμε να κάνουμε μια υγιή ζωή και να είμαστε στα καλύτερά μας. Αλλά αν έχουμε ελλείψεις στη διατροφή μας, το σώμα μας δεν είναι σε θέση να αυτο-αναρρώνει και να παραμένει δυνατό.
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να καταναλώνουμε τη σωστή ποσότητα από την ποικιλία των φρούτων και των λαχανικών που χρειαζόμαστε;

Στο σύγχρονο κόσμο μας, αντιμετωπίζουμε μια σειρά από εμπόδια για να αποκτήσουμε τη σωστή ισορροπία. Το φορτωμένο πρόγραμμά μας, οι αλλαγές στις δίαιτες και η αυξημένη κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών κάνουν δύσκολη την κατανάλωση μιας υγιεινής ποικιλίας από φρέσκα φρούτα και λαχανικά.
Τα υψηλά επίπεδα των ρύπων και των φυτοφαρμάκων και η μείωση της ποιότητας των φρέσκων τροφίμων που ταξιδεύουν μεγάλες αποστάσεις, κάνουν πολλούς ειδικούς να αμφιβάλλουν για τη θρεπτική αξία των προϊόντων στα ράφια των καταστημάτων. Πολλοί θρησκευτικοί κανόνες και πολιτιστικές παραδόσεις περί διατροφής μπορούν να περιορίσουν περαιτέρω την επιλογή των τροφίμων μας, κάνοντας ακόμα πιο δύσκολη την επίτευξη της σωστής ισορροπίας.

Θέλουμε να ζήσουμε τη ζωή στο έπακρο, αλλά τα κενά στην καθημερινή μας διατροφή μπορεί να μας αναγκάσουν να μην απολαμβάνουμε όλα όσα αξίζουμε. Τρώμε συχνά όταν είμαστε έξω, καταναλώνοντας τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπη και ζάχαρη και οι οικογενειακές μας ανάγκες δεν διευκολύνουν πάντα την υγιεινή διατροφή. Η γεφύρωση αυτών των διατροφικών κενών είναι το πρώτο βήμα για τη διατήρηση ενός δραστήριου και ικανοποιητικού τρόπου ζωής.

Όλοι γνωρίζουμε ότι οι βιταμίνες & τα μέταλλα είναι σημαντικά για τη διατροφή μας, αλλά γνωρίζετε ότι το σώμα σας δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς αυτά;

Στην πραγματικότητα, χρειαζόμαστε μικρές ποσότητες πολλών βιταμινών και μετάλλων στην καθημερινή μας διατροφή, για φυσιολογική αύξηση και ανάπτυξη.
Τα μακροθρεπτικά συστατικά, όπως οι υδατάνθρακες και τα λίπη, αποτελούν βασικές πηγές ενέργειας. Οι πρωτεΐνες συνθέτουν τον ιστό του σώματός μας, ενώ τα μέταλλα παρέχουν δομή και διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο σε πολλές μεταβολικές διεργασίες. Οι βιταμίνες είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία μας και η έλλειψη τους στη διατροφή εκδηλώνεται σε πολλές χρόνιες ασθένειες.

Δεν μπορούμε να αποθηκεύουμε τις υδατοδιαλυτές βιταμίνες και πολλά μέταλλα, γι΄αυτό χρειαζόμαστε μια σωστή δόση καθημερινά, ώστε να είμαστε σίγουροι ότι το σώμα μας έχει ό,τι χρειάζεται για βέλτιστη υγεία. Οι λιποδιαλυτές βιταμίνες αποθηκεύονται στο λίπος μας, αλλά αν έχουμε ένα κενό καθημερινά στη διατροφή μας, μπορεί να εκδηλωθούν σοβαρές χρόνιες παθήσεις λόγω των της έλλειψης αυτών των ενώσεων.
Ο οργανισμός μας για να παραμένει σε ισορροπία έχει ανάγκη επίσης μια ποικιλία άλλων θρεπτικών στοιχείων. Τα ωμέγα λιπαρά οξέα βοηθούν στη διατήρηση της υγείας της καρδιάς και επίσης υποστηρίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα & το μεταβολισμό. Τα οστά μας, ο εγκέφαλος και το αίμα ευδοκιμούν με ένα σωστό συνδυασμό θρεπτικών βιταμινών και μετάλλων και τα αντιοξειδωτικά ενισχύουν τη φυσική άμυνα του σώματός μας, αφού βοηθούν ώστε να σταματά η ζημιά των κυττάρων μας από την εργασία, τη ρύπανση και το στρες.
Το νερό είναι απαραίτητο για να αποφεύγουμε την αφυδάτωση και συμβάλλει στην φυσιολογική ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος. Η σωστή ισορροπία των θρεπτικών συστατικών στη διατροφή μας μπορεί να μας βοηθήσει να απολαμβάνουμε περισσότερο τη ζωή και να αρρωσταίνουμε λιγότερο.

Σύμφωνα με τον ΕΟΦ, τα συμπληρώματα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με την προβλεπόμενη χρήση τους:

• Συμπληρώματα διατροφής: Πρόκειται για διατροφικά προϊόντα, με σκοπό την συμπλήρωση της συνήθους δίαιτας.
• Τρόφιμα ειδικής διατροφής: Πρόκειται για τρόφιμα τα οποία λόγω της ειδικής σύνθεσής τους προορίζονται για ειδική διατροφή συγκεκριμένων ομάδων πληθυσμού π.χ για υγιή βρέφη ή νήπια, για ειδικές κατηγορίες ατόμων με διαταραγμένο μεταβολισμό, ή για κατηγορίες ατόμων που βρίσκονται σε ειδική κατάσταση της φυσιολογίας τους.
ΕΟΦ-Διάθεση Συμπληρωμάτων Διατροφής και Τροφίμων Ειδικής Διατροφής (07/12/2004)
Το 2004 δημοσιεύτηκαν οι ‘Περί Συμπληρωμάτων Διατροφής Κανονισμοί’ σε εναρμόνιση με την Οδηγία 2002/46/ΕΚ Του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Σύμφωνα με αυτούς λοιπόν ‘συμπληρώματα διατροφής’ ορίζονται τα τρόφιμα με σκοπό τη συμπλήρωση της συνήθους δίαιτας, τα οποία αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών ή άλλων ουσιών με θρεπτικές ή φυσιολογικές επιδράσεις, μεμονωμένων ή σε συνδυασμό.

Διατίθενται στο εμπόριο σε δοσιμετρικές μορφές, ήτοι μορφές παρουσίασης όπως, κάψουλες, παστίλιες, δισκία, χάπια και άλλες παρόμοιες μορφές, καθώς και φακελάκια σκόνης, φύσιγγες υγρού προϊόντος, φιαλίδια με σταγονόμετρο, και άλλες παρόμοιες μορφές υγρών και κόνεων που προορίζονται να ληφθούν σε προμετρημένες μικρές μοναδιαίες ποσότητες.

Συμπληρώματα διατροφής είναι:
• προϊόντα που περιέχουν συμπυκνωμένα ένα ή περισσότερα θρεπτικά συστατικά των οποίων ο προορισμός είναι να συμπληρώνουν το ημερήσιο διαιτολόγιο του ανθρώπου όταν η διατροφή του δεν είναι ισορροπημένη και δεν ανήκουν στην κατηγορία των κοινών τροφών
• δεν είναι φάρμακα σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις περί φαρμάκων
• ούτε προϊόντα ειδικής διατροφής και
• δεν προορίζονται για ειδικές κατηγορίες ατόμων.
(Πηγή: Εφημερίδα της Κυβέρνησης, Τεύχος Δεύτερο, Αρ. Φύλλου 935, 13 Νοεμβρίου 1995)
Οι πωλήσεις των συμπληρωμάτων
Οι πωλήσεις συμπληρωμάτων διατροφής αυξήθηκαν κατά 100 % ανάμεσα στο 1992 και το 1996
Το 2004 τα καθαρά κέρδη της βιομηχανίας των συμπληρωμάτων υπολογίζεται στα 20.3 δις δολλάρια (Annual Industry Review, 2005).
To 70% των Αμερικάνων καταναλώνει καθημερινά, σε κάποια μορφή, κάποιο συμπλήρωμα διατροφής, από τα οποία οι βιταμίνες και τα μεταλλικά στοιχεία είναι τα πιο δημοφιλή. (FDA Health and Diet Survey, 2004)
Στη μελέτη NHANES 1999-2000 βρέθηκε πως το 52% των ενηλίκων είχαν πάρει βιταμινούχο συμπλήρωμα τον προηγούμενο μήνα και 35% δήλωσαν τακτική πρόσληψη συμπληρώματος βιταμινών και μετάλλων (MVMM).
(Radimer K, Am J Epidemiol, 2004)

Χρειαζόμαστε τα συμπληρώματα;

Γενικά, γνωρίζουμε πως καταναλώνοντας καθημερινά 5 μικρομερίδες φρούτων και λαχανικών λαμβάνουμε μια σημαντική ποσότητα βιταμινών, ιχνοστοιχείων, φυτικών ινών, αλλά και άλλων θρεπτικών συστατικών. Επιπρόσθετα, καταναλώνοντας μια διατροφή που ακολουθεί τις επιταγές της Πυραμίδας της Διατροφής, με παρούσες όλες τις ομάδες των τροφίμων, σε σωστές αναλογίες και ποσότητες, προσφέρουμε στον οργανισμό μας όλα τα θρεπτικά συστατικά.

Τέλος, συμπεριλαμβάνοντας στη διατροφή μας κάποια ειδικά τρόφιμα που περιέχουν συγκεκριμένα συστατικά με αποδεδειγμένη θετική και ευεργετική δράση για τον οργανισμό μας π.χ. αντιοξειδωτικές βιταμίνες, φλαβονοειδή, ρεσβερατρόλη καλύπτουμε ακόμα περισσότερο τις διατροφικές μας ανάγκες μέσα από μια πλήρη διατροφή.
Άρα υπάρχει η γενική αποδοχή πως μια δίαιτα με τρόφιμα από όλες τις ομάδες τροφίμων μπορεί, υπό φυσιολογικές συνθήκες, να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες του γενικού πληθυσμού.

Σήμερα όμως γνωρίζουμε πως η τυπική `δυτική` δίαιτα (που τις τελευταίες δεκαετίες ακολουθούμε και στην Ελλάδα) συχνά παρέχει μικρότερες ποσότητες από τις απαιτούμενες για βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία. (Pao Em, Food Technology, 1981).
Επίσης πρόσφατες μελέτες στις ΗΠΑ έδειξαν πως μεγάλος αριθμός ατόμων καταναλώνει μικρότερες ποσότητες από ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο, ψευδάργυρο, χαλκό και μαγγάνιο από όσο χρειάζονται. (Pennington JA, J Nutr, 1996). Ειδικότερα όταν πρόκειται για υποθερμιδικό διαιτολόγιο απίσχανσης η χορήγηση συμπληρώματος κρίνεται πολλές φορές απαραίτητη.

Η αναγκαιότητα των συμπληρωμάτων διατροφής

H αναγκαιότητα της λήψης των συμπληρωμάτων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως:
• ηλικία και φύλο
• συνολική διατροφή
• ύπαρξη οργανωμένης άσκησης
• ειδικές παθολογικές καταστάσεις
• οικογενειακό ιστορικό παθήσεων κ.ά.
Γενικά όμως είναι αποδεκτό πως κάποια άτομα ‘είναι πιθανό να χρειαστούν συμπλήρωμα βιταμινών και μετάλλων, για να καλύψουν τις διατροφικές τους ανάγκες’ όπως προτείνεται π.χ. από τα Dietary Guidelines for Americans 2000, από τα Department of Agriculture & Health and Human Resources και τα Dietary Guidelines 2000, ADA 2001.

Ειδικές κατηγορίες που χρειάζονται συμπληρώματα διατροφής

• Νεογνά
• Χορτοφάγοι
• Παιδιά και ενήλικες σε υποθερμιδική δίαιτα λόγω παχυσαρκίας
• Ανεπάρκειες σχετιζόμενες με φάρμακα (π.χ. αντιεπιληπτικά)
• Άτομα με ψυχογενή ανορεξία – βουλιμία
• Παιδιά που υποσιτίζονται
• Έφηβες σε εγκυμοσύνη
• Θηλάζουσες
• Δυσαπορρόφηση και άλλα χρόνια νοσήματα
• Ειδικές νοσολογικές καταστάσεις
• Άτομα με έντονη σωματική δραστηριότητα
• Άτομα τρίτης ηλικίας

Γιατί παίρνουμε τα συμπληρώματα

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους καταναλώνουμε τα συμπληρώματα. Π.χ. ας δούμε τι συμπληρώματα παίρνουν οι έφηβοι και γιατί;
Έφηβοι 11-18 ετών δήλωσαν ότι παίρνουν συμπληρώματα διατροφής όπως: αθλητικά ποτά, πολυβιταμινούχα συμπληρώματα, γκουαράνα, κρεατίνη, ενεργειακά ποτά, συμπληρώματα βοτάνων, υπερπρωτεϊνικά συμπληρώματα, συνένζυμο Q10.

Τα βασικότερα αίτια ήταν:

• Τα άμεσα αποτελέσματα στην κατάσταση της υγείας
• Πρόληψη ασθενειών
• Βελτίωση αμυντικού συστήματος
• Πίεση από γονείς για λήψη συμπληρωμάτων
• Γεύση
• Παροχή ενέργειας
• Καλύτερη αθλητική επίδοση
• Συνδυασμός με χαμηλοθερμιδική δίαιτα για απώλεια βάρους
(Consumption of nutritional supplements among adolescents:usage and perceived benefits, O’Dea J, Health Education Reaserch, 2003)

Ποιες κατηγορίες συμπληρωμάτων διατροφής υπάρχουν

Βιταμίνες
Μέταλλα
Ιχνοστοιχεία
Βότανα
Αμινοξέα
Ένζυμα
Μεταβολίτες
Εκχυλίσματα ιστών και αδένων (προστάτη, θύμου, θυρεοειδούς, ήπατος, σπληνός, παγκρέατος, υποφύσεως, ζελατίνη κ.λ.π)
Βασιλικός πολτός
Γύρη
Μαγιά μπύρας
Λεκιθίνη
Φυτικές ίνες
Q10

Πηγή:U.S. Food and drug Administration Center for Food Safety and Applied Nutrition, March 1999

* Πηγή: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ)/ Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (ΟΤΓ) των Ηνωμένων Εθνών. Δίαιτα, Διατροφή και Πρόληψη Χρόνιων Ασθενειών? Έκθεση Κοινής Διαβούλευσης Εμπειρογνωμόνων στη Γενεύη ΟΤΓ/ΠΟΥ, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, 2003 (Τεχνική Έκθεση Σειρά Νο. 916)
** Hall JN, Moore S, Harper SB, Lynch JW. Παγκόσμια διακύμανση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών. Am J Prev Med. 2009: 36(5):402-409.