Tι είναι η Αναβλητικότητα.

Τι είναι η Αναβλητικότητα;
Η Ευκαιριακή Κοινωνία (της Αρπαχτής).
Άπιαστα Ιδανικά και Λάθος Πεποιθήσεις.
Νοοτροπία που διαιωνίζει την Αναβλητικότητα.


Η αναβλητικότητα είναι κάτι που όλους μας ταλαιπωρεί. Άλλοτε για μικρά και άλλοτε για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Και υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δαπανούν τον χρόνο τους (ίσως και μια ζωή), για άλλα πράγματα από αυτό που τους ενδιαφέρει λόγω αναβλητικότητας και άλλοι, οι οποίοι μπορούν αμέσως να κινηθούν χωρίς κανέναν δισταγμό.

Και γι’αυτό η αναβλητικότητα μπορεί να ανακηρυχθεί ο Νούμερο 1 Σαμποτέρ του εαυτού μας, του μέλλοντος μας, των ονείρων μας, των επιτυχιών μας, των σχέσεών μας, της οικονομικής μας άνεσης, της ζωντάνιας και της υγείας μας.

Τι είναι η Αναβλητικότητα;

Ουσιαστικά η αναβλητικότητα είναι μια έκφραση του φόβου: το “πάγωμα” ή η “φυγή“, στην αντίδραση μάχης/φυγής/παγώματος (fight or flight or freeze).

Εν ολίγοις, όντας είδος “παγώματος”, έχει τη ρίζα της βαθειά μέσα στον “αρχαιότερο” εγκέφαλο του ανθρώπου στο ερπετικό εγκέφαλο (reptilian brain) εκεί απ’όπου πηγάζει η αντίδραση fight/flight/freeze. Κάτι συμβαίνει ή κάτι πρόκειται να μας συμβεί που μας τρομάζει, και η αναβλητικότητα θεωρούμενη σαν μετάθεση χρόνου, ενεργοποιείται.

Στη συνέχεια ο “λιμβικός” εγκέφαλος θα δημιουργήσει τα συναισθήματα, την ένταση, το τι και πώς θα νοιώσεις, καθώς και το τι εν τέλει θα κάνεις (πχ να πατήσεις το snooze/αναβολή στο ξυπνητήρι αντί να ξυπνήσεις, ή να παραμείνεις στον καναπέ σου αντί να πας γυμναστήριο).

Τελευταίος και καταϊδρωμένος έρχεται ο “ανθρώπινος” εγκέφαλος (ο “νεοφλοιός“): το μόνο που έχει να κάνει είναι να βρει εκ των υστέρων μια “εξήγηση/εκλογίκευση/δικαιολογία” που να είναι αρκετά ικανοποιητική, γιατί έκανες αυτό που έκανες. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων δεν έχει καμία σχέση με το γιατί πραγματικά συνέβη.

Οι πεποιθήσεις μας και οι προσδοκίες μας εμπλέκονται στο κατά πόσο είμαστε προετοιμασμένοι για κάτι που θα συμβεί ένα “αναπάντεχο” γεγονός ή πρόβλημα πχ – και το κατά πόσον θα μπούμε σε αντίδραση μάχης/φυγής/παγώματος, καθώς και το πώς θα νοιώσουμε και πώς θα αντιδράσουμε. Οι πεποιθήσεις που έχουμε μέσα μας και ο τρόπος που βλέπουμε τον κόσμο θα σε βοηθήσει να επιλέξεις αν θα πολεμήσεις, αν θα το βάλεις στα πόδια, ή αν θα το αναβάλλεις για αργότερα (πάγωμα).

Το θέμα είναι ότι από την ανατροφή μας οι περισσότεροι από την οικογένεια, από την κοινωνία, από το σχολείο έχουμε μια εικόνα στο μυαλό μας ότι όλα θα έπρεπε να είναι τέλεια, εύκολα και βολικά, και έτσι φοβόμαστε την ατέλεια, τις δυσκολίες και το ξεβόλεμα. Δεν τα αποδεχόμαστε. Δεν είμαστε εκπαιδευμένοι να αντιμετωπίζουμε με κάποια σχετική άνεση έστω και μια μικρή δυσκολία. Δεν θεωρούμε τον εαυτό μας ικανό να ανταπεξέλθει εκείνη τη στιγμή. Αντί λοιπόν να πολεμήσουμε, προτιμούμε να τραπούμε σε φυγή ή να παγώσουμε στη θέση μας και να ευχόμαστε ότι τα πράγματα θα φτιάξουν με τον καιρό, και να το εκλογικεύουμε με έναν παιδαριώδη τρόπο αργότερα: εγώ δεν είμαι γεννημένος έτσι εγώ δεν μπορώ για τον χ/ψ λόγο, δεν είμαι ικανός, ο άλλος είναι πιο δυνατός κ.ο.κ.

Και εκεί βρίσκεται η ρίζα της αναβλητικότητας στο να έχουμε βολευτεί και να φοβόμαστε να βγούμε από αυτό το ψευτοβόλεμα.

Η έννοια της Ευκαριακής Κοινωνίας (της Αρπαχτής)

Πόσο πολύ η κοινωνία προβάλλει (μέσω ΜΜΕ, διαφημίσεων κλπ) την νοοτροπία της “ευκαιρίας”, της γρήγορης επιτυχίας, της επιτυχίας μέσα σε μία νύχτα και ότι το ιδανικό είναι να είμαστε συνέχεια χαρούμενοι; Πόσες ταινίες τελειώνουν με το τέλος καλό, όλα καλά όπου στο τέλος ” ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα”; Πόσο ενισχύουν την πεποίθηση ότι τα “αρνητικά” συναισθήματα είναι κακά και δεν πρέπει να τα αισθανόμαστε καθόλου και να τα υποτιμούμε σαν να μην υπάρχουν; Πόσο εύκολα προβάλλουν τη νοοτροπία ότι οι αλλαγές γίνονται μέσα σε μία μέρα ή σε μία εβδομάδα; “Μέσα σε μία μέρα από φτωχός έγινε πλούσιος (ή το αντίθετο)”. “Πώς να κάνεις six-pack χωρίς να κουραστείς μέσα σε 1 εβδομάδα”. “Πώς να χάσεις 10 κιλά σε 30 δευτερόλεπτα”.

Και ερωτώ: Θεωρείς ότι όλα αυτά θεωρούνται φυσιολογικά; Είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να περνάει μόνο καλά και να μην έχει προβλήματα;
Να έχει μόνο τα πάνω του και ποτέ τα κάτω του;
Είναι δυνατόν κάποιος να κατακτήσει την επιτυχία μέσα σε μια μέρα, και να διαρκέσει αυτό για όλη του τη ζωή;
Είναι δυνατόν τα πάντα να εξιδανικεύονται σε βαθμό όπου να διατηρείται η αρμονία και η ισορροπία πάντοτε, σε όλους τούς τομείς;

Η πραγματικότητα είναι ότι αυτό δείχνουν, γιατί αυτό πουλάει. Σιγά μην σου έδειχναν τις δυσκολίες που πέρασε ο άλλος. Σιγά μην σου έδειχναν τα χρόνια που αγωνιζόταν να τα βγάλει πέρα, τις ανασφάλειες που πέρασε, τις δυσκολίες που αντιμετώπισε, το πόσες φορές σκέφτηκε να τα παρατήσει, το πόσες φορές τα περισσότερα του ήρθαν στραβά. Σιγά μην σου έδειχναν την πραγματικότητα. Αν είναι να σου δείξουν δυσκολίες κλπ, θα δείξουν μόνο τα αρνητικά που συμβαίνουν στην κοινωνία, όπως τους βιασμούς, τις δολοφονίες και τα αεροπλάνα που πέφτουν. Σιγά μην σου δείξουν τις δυσκολίες που περνάνε όλοι όσοι θέλουν να καταφέρουν κάτι που να αξίζει τον κόπο. Απλό παράδειγμα:

Ένας δημοσιογράφος ρωτάει έναν απ’τους ιδρυτές του Facebook:
“Πώς αισθάνθηκες που ήσουν μέρος της επιτυχίας που είχε το Facebook μέσα σε μία νύχτα;”

Dustin Moskovitz: “Αν με το “επιτυχία μέσα σε μία νύχτα” εννοείς το να μένω ξάγρυπνος και να γράφω κώδικα όλο το βράδυ, κάθε βράδυ, για έξι χρόνια συνεχόμενα, τότε ήταν πολύ κουραστικό και αγχωτικό.”

Άπιαστα Ιδανικά και Λάθος Πεποιθήσεις

Πόσους διάσημους ή φημισμένους ανθρώπους έχουμε στο μυαλό μας θεοποιήσει ότι όλα τα έκαναν τέλεια και ότι ζουν μια τέλεια ζωή; Όπως είχα αναφέρει και αλλού, άλλοι μπορεί να θαύμαζαν κάποιον τραγουδιστή, άλλοι κάποιον ποδοσφαιριστή, ή αθλητή, ή επιστήμονα, αλλά για μένα ήταν ίνδαλμα ο Ντα Βίντσι. Με άφηναν άναυδο όλα του τα έργα, ο συνδυαστικός και ερευνητικός τρόπος που έβλεπε τα πάντα, και το πώς πάντα έβρισκε τις λύσεις.

Όμως, όταν άκουσα την πραγματική του βιογραφία, τις δυσκολίες που αντιμετώπισε, τις άπειρες αποτυχίες που είχε, τις κακές του συνήθειες και συμπεριφορές και ατέλειες, με έβαλαν να σκεφτώ. Και συνειδητοποίησα ότι και αυτός ήταν άνθρωπος Είναι ανθρώπινο να έχεις εναλλαγές στη διάθεση σου ακόμη και να εκνευριστείς η να έχεις μερικές κακές συνήθειες καθώς και ελαττώματα τα οποία προσπαθείς να βελτιώσεις. Ακόμα και οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι έχουν τις κακές τους ημέρες, αυτές που τους παίρνει από κάτω.

Όσοι έχουν διαβάσει λίγο αρχαιοελληνική μυθολογία και ιστορία, ξέρουν πολύ καλά ότι παρουσίαζαν τους θεούς τους σαν “ανώτερους ανθρώπους”, αλλά και πάλι ατελείς με τα λάθη τους, τα πάθη τους, τις κυκλοθυμίες και τους τσακωμούς τους. Οι θεοί τους δεν ήταν τέλειοι, αλλά και αυτοί συνέχιζαν να εξελίσσονται, όμως παρέμεναν τα πρότυπα, αυτοί στους οποίους ήθελε να μοιάσει ο κόσμος.

Συμπτωματικά διάβαζα πρόσφατα για κάποιες ιθαγενείς φυλές της Χαβάης οι οποίες έχουν και αυτοί θεότητες με αδυναμίες και τάσεις να εξελιχθούν κατανοώντας τις ατέλειές τους και οι οποίες τείνουν προς μία υπέρτατη τελειότητα.

Και όσο διάβαζα αυτό, η αντικειμενική πραγματικότητα με έφερνε όλο και πιο κοντά στην ανθρώπινη και κατανοητή αλήθεια όχι μόνο του σήμερα αλλά και του χθες και του αύριο.

Στη συνέχεια το βιβλίο αυτό ανέφερε το πόσο λάθος ήταν οι πιστοί να ανατρέχουν σε αυτούς τούς θεούς όποτε ήθελαν να ζητήσουν προσωπική βοήθεια ή κάποια χάρη που θα εξυπηρετούσε τα πάθη τους και το ατομικό τους συμφέρον. Όμως, ευτυχώς ή δυστυχώς, οι άνθρωποι θα πρέπει από μόνοι τους να τα βγάλουν πέρα με τις δυσκολίες που τους προκύπτουν, ή που επιλέγουν να βάλουν στη ζωή τους, προκειμένου να δυναμώσουν. Αυτό είναι το μάθημα της πεταλούδας:
Αν βοηθήσεις μία πεταλούδα την ώρα που “γεννιέται”, όταν αγκομαχάει να βγει απ’το κουκούλι της, τότε αυτή η πεταλούδα δεν θα είναι ποτέ ικανή στη ζωή της να πετάξει. Τα φτερά της πρέπει από μόνα τους να σπάσουν το κουκούλι για να δυναμώσουν αρκετά και όταν θα είναι πλέον στεγνά και δυνατά να μπορέσει μετά να σηκώσει το βάρος της προς τον ουρανό.

Καλό είναι λοιπόν είναι ο άνθρωπος να μην αποδίδει ευθύνες και ελπίδες αλλού, αλλά να έχει τα φυσικά πρότυπα και να βάζει τα δυνατά του να τα ακολουθήσει και να τα φτάσει. Πρότυπα όχι τέλεια, αλλά εξελισσόμενα… Αυτή είναι η μεγάλη γνώση του βιβλίου της φύσης.

Όλοι θέλουμε ενδόμυχα όλα να είναι τέλεια. Όμως δεν είναι και δεν θα είναι ποτέ διότι μέσα από τις δυσκολίες και την αναγνώριση των λαθών μας εξελισσόμαστε και γινόμαστε πιο δυνατοί. Συχνά αυτό δεν το αποδεχόμαστε, συνεχίζοντας να περιμένουμε τη βελτίωση, την τελειότητα και τον “παράδεισο” να έρθουν από μόνα τους, χωρίς να κάνουμε τίποτα, και τα αποδίδουμε στην “τύχη” ή την “ατυχία”, στους “θεούς”, ή σε “δυνάμεις”, “κράτη”, ή “οικονομικά συστήματα”, και άλλες τόσο ασαφείς και θολές έννοιες και οντότητες στο μυαλό μας που εν τέλει ούτε καν καταλαβαίνουμε τι λέμε. Δίνοντας όμως την ευθύνη στον εαυτό μας και όχι σε άλλους κατά την διάρκεια του βίου μας , κατοχυρώνουμε ταυτόχρονα την ελευθερία μας, τη δύναμη της βούλησής μας, την εξελικτικότητα μας και το μέλλον μας.

Η Νοοτροπία που διαιωνίζει την Αναβλητικότητα…

Τα κάτωθι είναι σκέψεις ή τμήματα μιας νοοτροπίας που χαρακτηρίζεται ως “αντιδραστική” (reactive mindset) – μιας νοοτροπίας που προσπαθεί να αποφύγει κάθε ευθύνη και να αποδώσει τις ευθύνες “κάπου εκεί έξω”, και η οποία υπονοεί ότι είμαστε θύματα και δεν έχουμε καμία δύναμη να αλλάξουμε τη ζωή μας ή το μέλλον μας.

Μεγαλώνουμε και ακόμα φοβόμαστε να “ζωγραφίσουμε έξω απ’το περιθώριο”, όπως μας λέγαν στο σχολείο… Κρυβόμαστε και προσπαθούμε να μην ξεχωρίσουμε απ’τη μάζα για να αποφύγουμε την “κατακραυγή”( και έτσι χάνουμε και τον έπαινο).
Κάνουμε τα πάντα τελευταία στιγμή, πολλές φορές αργοπορημένα ή και ποτέ.
Μιλάμε πολύ για το “πρέπει”, και χρησιμοποιούμε λέξεις στο καθημερινό μας λεξιλόγιο που δείχνουν ότι δεν έχουμε επιλογή και ότι κάποιος άλλος μας υποχρεώνει να κάνουμε κάτι παρά τη θέλησή μας (εν δυνάμει θύματα).
Αποδίδουμε τις ευθύνες της κατάστασης της ζωής μας σε άλλους – σε τρίτους (ανθρώπους) ή σε θολές “ευρύτερες” έννοιες που βρίσκονται έξω απ’τη δική μας επιρροή, όπως “κοινωνία”, “σύστημα”, “θεός”, “πολιτική”, “κράτος”, “οικονομία” κλπ.
Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια εικόνα “τέλεια” προς τα έξω, κρύβοντας συστηματικά τις ατέλειές μας.
Φοβόμαστε να ανοιχτούμε στον κόσμο, γιατί δεν θέλουμε να δουν ότι είμαστε ατελείς – πόσο μάλλον όταν δεν το αποδεχόμαστε ούτε εμείς οι ίδιοι.
Φοβόμαστε να ανοιχτούμε στον κόσμο, γιατί δεν θέλουμε να δουν ότι είμαστε ατελείς, (τι θα πει ο κόσμος;) – πόσο μάλλον όταν δεν το αποδεχόμαστε ούτε εμείς οι ίδιοι.
Προσπαθούμε να δείξουμε στα παιδιά μας ή στους γονείς μας μια ψεύτικη τέλεια εικόνα, “για το καλό τους” ή “για να τους προφυλάξουμε από την απογοήτευση” – κάνοντας όμως ακόμα μεγαλύτερο κακό: διαιωνίζοντας αυτή τη νοοτροπία ότι θα έπρεπε να είμαστε ή να είναι τέλειοι.
Ενώ ξέρουμε τι μας αρέσει ή τι πρέπει να κάνουμε, δεν το κάνουμε γιατί περιμένουμε οι συνθήκες να είναι κατάλληλες.
Ενώ έχουμε κάποιους στόχους, δεν τους κυνηγάμε γιατί “δεν έχουμε χρόνο για τέτοια πράγματα”.
Τείνουμε να μεγαλοποιούμε αυτά που πρέπει να κάνουμε, αντί απλά να εστιάζουμε στο επόμενο μικρό βηματάκι – και απλά να το κάνουμε.
Πιστεύουμε ότι υπάρχουν τέλειοι άνθρωποι (ή όντα) εκεί έξω, χωρίς λάθη, πάθη, ατέλειες και αδυναμίες.
Φοβόμαστε να δημιουργήσουμε ή να διδάξουμε κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει ή να αρέσει σε πολύ κόσμο, γιατί “δεν είμαι ο καλύτερος σε αυτό, υπάρχουν καλύτεροι από μένα εκεί έξω…”
Υποτιμούμε τον εαυτό μας, τις επιλογές που κάναμε, και υποσκάπτουμε την αυτοπεποίθησή μας, ξεχνώντας ή υποτιμώντας τις επιτυχίες μας, τα έργα μας και τις δημιουργίες μας γενικότερα (γιατί εκ των υστέρων μας φαίνονται εύκολα και μηδαμινά αφού τα καταφέραμε, ξεχνώντας το τι περάσαμε για να τα καταφέρουμε…).
Έχουμε τόσο απίστευτα υψηλές και μη ρεαλιστικές απαιτήσεις και προσδοκίες από τον εαυτό μας, που συνεχώς απογοητευόμαστε όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με την πραγματικότητα και να παρατάμε.
Περιμένουμε ότι ο δρόμος μπροστά μας θα είναι βατός και εύκολος και δεν θα υπάρχουν πολλά προβλήματα.
Πιστεύουμε ότι είμαστε εδώ που είμαστε κατά τύχη, υποτιμώντας την προσπάθειά μας, τα αποτελέσματά μας, τον κόπο μας, και όλα αυτά που περάσαμε και αντιμετωπίσαμε όλα αυτά τα χρόνια.

Είναι ακριβώς το αντίθετο από την “προνοητική” νοοτροπία (proactive mindset) στην οποία ο άνθρωπος έρχεται να αναλάβει τις ευθύνες που του αναλογούν και να ξαναπάρει τη θέση του κυβερνήτη του πλοίου της ζωής του, κατανοώντας ότι το κάθε τι, κρύβει μια επιλογή και τις συνέπειές της, είτε αυτές είναι καλές, είτε κακές. Σχετικά με την Αντιδραστική και Προνοητική νοοτροπία (ή μοντέλο ερμηνείας του κόσμου) μπορείς να διαβάσεις περισσότερα εδώ.

Για αυτόν το λόγο να παραθέσω ότι πλέον το 7 Habits of Highly Effective People του Steven Covey έχει γίνει το νούμερο 1 αγαπημένο μου βιβλίο στο οποίο ανατρέχω συνεχώς, ξανά και ξανά, γιατί ξεκινάει από αυτό ακριβώς το σημείο (habit No1: Be Proactive) στο να καταλάβεις δηλαδή ότι για να αλλάξεις το οτιδήποτε θα πρέπει πρώτα να αποδεχθείς ότι μπορείς να το αλλάξεις έχεις τη δύναμη, την ικανότητα, την ευθύνη και την επιλογή. Και ότι από εκεί πηγάζουν και ξεκινούν όλα τα υπόλοιπα.
Πηγή NSM