Γιατί λίγες γυναίκες έχουν ηγετικές θέσεις;

Τρεις είναι οι συνήθεις απαντήσεις στην ερώτηση γιατί οι γυναίκες δεν εκπροσωπούνται επαρκώς σε θέσεις ευθύνης:

1) δεν είναι ικανές,

2) δεν ενδιαφέρονται.

3) ενδιαφέρονται και μπορούν, αλλά δεν μπορούν να αλλάξουν την καθεστηκυία τάξη και να ξεπεράσουν εμπόδια, προκαταλήψεις και στερεότυπα, που εμποδίζουν την πρόσβαση των γυναικών στις τάξεις της εξουσίας. Οι συντηρητικοί και οι σοβινιστές τείνουν να υποστηρίξουν την πρώτη άποψη

Οι φιλελεύθεροι και οι φεμινιστές προτιμούν την τρίτη απάντηση. Και εκείνοι που βρίσκονται κάπου στη μέση συνήθως επιλέγουν τη δεύτερη. Αλλά νομίζω ότι όλοι βλέπουν το δέντρο και όχι το δάσος. Κατά την άποψή μου, ο βασικός λόγος για τον ανισομερισμό της σχέσης των φύλων στον εργασιακό χώρο είναι η αδυναμία μας να διακρίνουμε την αυτοπεποίθηση και την ικανότητα.

Δηλαδή, επειδή εμείς (οι άνθρωποι εν γένει) συχνά παρερμηνεύουμε την επίδειξη ικανότητας ως ένδειξη ικανότητας, πιστεύουμε ότι οι άνδρες είναι καλύτεροι ηγέτες από τις γυναίκες. Με άλλα λόγια, όταν πρόκειται για την ηγεσία, το μόνο πλεονέκτημα που έχουν οι άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες είναι το γεγονός ότι οι υβριστικές συμπεριφορές – που έχουν συχνά σαν περίβλημα το χάρισμα ή τη γοητεία λανθασμένα εκλαμβάνονται σαν ηγετική ικανότητα και αυτό συμβαίνει πολύ πιο συχνά στους άντρες παρά στις γυναίκες.

Αυτό συμβαδίζει με το εύρημα ότι οι ομάδες χωρίς ηγέτες έχουν μια φυσική τάση να εκλέγουν εγωκεντρικά, υπερφυσικά και ναρκισσιστικά άτομα για να τους καθοδηγήσουν.
Αυτά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας δεν είναι εξίσου κοινά στο ανδρικό και το γυναικείο φύλο. Σύμφωνα με τον Φρόιντ η ψυχολογική διαδικασία της ηγεσίας συμβαίνει επειδή μια ομάδα ανθρώπων – οι οπαδοί – έχουν αντικαταστήσει τις δικές τους ναρκισσιστικές τάσεις με εκείνες του ηγέτη, έτσι ώστε η αγάπη τους για τον ηγέτη να είναι μια συγκαλυμμένη μορφή αγάπης του εαυτού τους ή ένα υποκατάστατο της ανικανότητάς τους να αγαπούν τον εαυτό τους. «Ο ναρκισσισμός ενός άλλου ατόμου», είπε, «είναι ελκυστικός για εκείνους που έχουν αποποιηθεί μέρος του εαυτού τους».

Η αλήθεια είναι ότι σχεδόν σε όλο τον κόσμο οι άνδρες τείνουν να είναι έννοιες αντίθετες με το ταλέντο της ηγεσίας – την ικανότητα κάποιου να δημιουργεί και να συντηρεί ομάδες με υψηλές επιδόσεις. Οι ηγέτες για να εμπνεύσουν τους συνεργάτες τους παραμερίζουν τα εγωιστικά τους στοιχεία και εργάζονται για το κοινό συμφέρον της ομάδας.
Πράγματι, οι αθλητές, οι πολιτικοί ή οι επιχειρηματίες, οι καλύτεροι ηγέτες είναι συνήθως ταπεινοί είτε λόγω της φύσης τους είτε λόγω κουλτούρας, οι γυναίκες σαν φύλο χαρακτηρίζονται από ταπεινοφροσύνη σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι οι άνδρες.

Για παράδειγμα, οι γυναίκες έχουν πιο αυξημένη συναισθηματική νοημοσύνη σε σχέση με τους άνδρες και αυτό τις βοηθά να είναι συνετές. Επιπλέον έρευνα για τη διαφορετικότητα των δύο φύλων σε 23.000 συμμετέχοντες έδειξε ότι οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες και ταπεινές από ότι οι άνδρες. Η εικόνα γίνεται ακόμα πιο ευκρινής όταν εξετάζεται η «σκοτεινή πλευρά» των ανθρώπων, καθώς σύμφωνα με την έρευνα, στην μοποία όπως προαναφέρθηκε συμμετεί- χαν χιλιάδες managers σε διάφορους κλάδους και 40 χώρες, οι άντρες είναι σαν προσωπικότητες πιο αλαζόνες, πιο χειριστικοί και πιο επιρρεπείς στον κίνδυνο από ότι οι γυναίκες.

Το παράδοξο είναι το εξής: τα ίδια ψυχολογικά χαρακτηριστικά που επιτρέπουν στους άνδρες διευθυντές να φτάσουν στην κορυφή μίας εταιρείας ή της πολιτικής σκηνής είναι στην πραγματικότητα υπεύθυνα και για την πτώση από το αξίωμά τους. Με άλλα λόγια, αυτό που χρειάζεται για να αποκτήσουν μία θέση είναι αυτό που τους οδηγεί και στο να την χάσουν. Ως αποτέλεσμα, πάρα πολλοί ανίκανοι άνθρωποι προάγονται σε θέσεις ευθύνης πολύ περισσότερο από ότι άνθρωποι που πραγματικά αξίζουν. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η μυθική εικόνα ενός «ηγέτη» ενσωματώνει πολλά από τα χαρακτηριστικά που συνήθως απαντώνται σε προσωπικότητες με διαταραχές, όπως ο ναρκισσισμός (Steve Jobs ή ο Vladimir Putin), η ψυχοπάθεια (Hitler), η οιστρονική διαταραχή (Richard Branson, Steve Ballmer) ή ο μακιαβελισμός. Το λυπηρό είναι ότι ο μέσος manager θα αποτύχει ακριβώς γιατί έχει αυτά τα χαρακτηριστικά.

Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι ηγέτες – είτε στην πολιτική είτε στις επιχειρήσεις – αποτυγχάνουν. Αυτό συνέβαινε πάντοτε: η πλειονότητα των εθνών, των εταιρειών, των κοινωνιών και των οργανώσεων έχουν επικεφαλής που δεν κάνουν ορθή διαχείριση και αυτό επιβεβαιώνεται από τη μακροζωία τους, τα έσοδα και τις επιπτώσεις που έχουν στους πολίτες, τους υπαλλήλους, τους υφισταμένους τους ή τα μέλη τους.

Η καλή ηγεσία ήταν πάντοτε η εξαίρεση, όχι ο κανόνας. Έτσι, με εντυπωσίασε αρνητικά το γεγονός ότι οι δημόσιες συζητήσεις για τις γυναίκες έχουν επικεντρωθεί στο να υιοθετήσουν περισσότερα από αυτά τα δυσλειτουργικά χαρακτηριστικά ηγεσίας. Ναι, αυτοί είναι οι άνθρωποι που επιλέγουμε συχνά ως ηγέτες μας – αλλά πρέπει να είναι;
Τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά αυτά γνωρίσματα που είναι πραγματικά επωφελή για την αποτελεσματική ηγεσία βρίσκονται κυρίως σε εκείνους που αποτυγχάνουν να εντυπωσιάσουν τους άλλους για το ταλέντο τους στη διοίκηση.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις γυναίκες. Υπάρχουν τώρα συναρπαστικά επιστημονικά στοιχεία για την αντίληψη ότι οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να υιοθετήσουν πιο αποτελεσματικές στρατηγικές ηγεσίας από ότι οι άνδρες.
Βλέποντας τα στοιχεία μελετών η Alice Eagly και οι συνάδελφοί της έδειξαν ότι οι γυναίκες διευθυντές είναι πιο πιθανό να δημιουργήσουν προς το πρόσωπό τους συναισθήματα σεβασμού και υπερηφάνειας από τους οπαδούς ή τους συνεργάτες τους, να επικοινωνούν αποτελεσματικά, να εξουσιοδοτούν και να καθοδηγούν τους οπαδούς τους και να αντιμετωπίζουν προβλήματα πιο ευέλικτα. Αντίθετα, οι άνδρες διευθυντές είναι στατιστικά λιγότερο πιθανό να δημιουργήσουν σχέσεις ή να συνδεθούν με τους υφισταμένους τους και είναι σχετικά πιο ανήσυχοι για την ανταμοιβή τους και την πραγματική τους απόδοση.
Όλα αυτά δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι πιο ικανές από τους άνδρες προκειμένου να επιλεγούν ως ηγέτες.

Εν ολίγοις, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πορεία των γυναικών προς τις ηγετικές θέσεις είναι στρωμένη με πολλά εμπόδια. Αλλά το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η έλλειψη εμποδίων σταδιοδρομίας για ανίκανους άνδρες και το γεγονός ότι τείνουμε να εξισώνουμε την ηγεσία με τα ίδια τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά που κάνουν το μέσο άνθρωπο πιο άκαμπτο ηγέτη από τη μέση γυναίκα. Το αποτέλεσμα είναι ένα παθολογικό σύστημα που επιβραβεύει τους άντρες για την ανικανότητά τους, τιμωρώντας τις γυναίκες για την ικανότητά τους, σε βάρος όλων.



του Thomas Chamorro Premuzic*
*Διευθύνων Σύμβουλος της Hogan Assessment Systems, καθηγητής Επιχειρηματικής Ψυχολογίας στο University College του Λονδίνου και λος ΔΕΠ στο Πανεπιστήμιο Columbia.

Πηγή: HBR